Znaczenie pojęcia „transakcja” na gruncie obowiązku podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych; umowa o wspólne zarządzanie płynnością finansową jako forma umowy pożyczki w ujęciu prawnopodatkowym
1. Odnosząc się do art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.) należy zauważyć, iż pojęcie „transakcja” nie zostało zdefiniowane ani w przepisach prawa podatkowego, ani cywilnego, a zatem można uznać, iż nie posiada ono definicji legalnej.
W takim przypadku należy posłużyć się znaczeniem słownikowym, w myśl którego „transakcja” to operacja handlowa dotycząca kupna lub sprzedaży towarów lub usług lub umowa handlowa na kupno lub sprzedaż towarów lub usług, też zawarcie takiej umowy.
2. Jakkolwiek nie można przyjąć, aby umowa o wspólne zarządzanie płynnością finansową wypełniała wszystkie elementy przedmiotowo istotne dla umowy pożyczki w sposób przyjęty na gruncie cywilistycznym, stanowi ona jednak umowę pożyczki w szerszym rozumieniu na gruncie przepisów podatkowych. Jest bowiem formą efektywnego zarządzania środkami finansowymi, stosowaną przez podmioty należące do jednej grupy kapitałowej lub powiązane ekonomicznie w jakikolwiek inny sposób, a sprowadza się do koncentrowania środków pieniężnych z jednostkowych rachunków poszczególnych podmiotów, wchodzących w skład grupy kapitałowej, na wspólnym rachunku bankowym i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali. Pozwala to na kompensowanie przejściowych nadwyżek, wykazywanych przez niektóre z podmiotów grupy z przejściowymi niedoborami, zaistniałymi u innych podmiotów grupy.
Pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w porozumieniu niewątpliwie dochodzi więc do relacji wypełniającej znamiona pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b ustawy, ponieważ z jednej strony następuje, choćby w sposób dorozumiany, zobowiązanie się do przeniesienia na własność biorącego określonej ilości pieniędzy, a z drugiej strony – biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy (mimo, że w chwili przystąpienia stron do systemu rozliczeń zarówno podmiot, jak i przedmiot umowy zdefiniowane są tylko ramowo).
