Podstawowym czynnikiem decydującym o konieczności sporządzenia dokumentacji podatkowej jest zaistnienie pomiędzy stronami transakcji powiązania zdefiniowanego na gruncie ustaw dochodowych. Tylko bowiem zdarzenia występujące pomiędzy podmiotami powiązanymi rodzą konsekwencje na gruncie przepisów o cenach transferowych.
Ustawy o podatkach dochodowych wskazują na kilka rodzajów powiązań. Jednym z tych rodzajów są powiązania rodzinne. Przedsiębiorcy często uważają, iż pojęcie to dotyczy tylko najbliższej rodziny. W praktyce może się jednak okazać, że krąg podmiotów powiązanych jest szerszy. Jakie zatem osoby można uznać za podmioty „powiązane rodzinnie”?
Zgodnie z art. 25 ust. 5 ustawy o PIT (art. 11 ust. 6 ustawy o CIT), przepisy o cenach transferowych, zakładające konieczność zachowania rynkowego poziomu transakcji, stosuje się do powiązań o charakterze rodzinnym lub wynikających ze stosunku pracy albo majątkowych pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze oraz jeżeli którakolwiek osoba łączy funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze w tych podmiotach. Przez pojęcie powiązań rodzinnych rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia (art. 25 ust. 6 ustawy o PIT i art. 11 ust. 6 ustawy o CIT).
Na podstawie powyższego uznać należy, że z powiązaniami rodzinnymi skutkującymi powstaniem obowiązku dokumentacyjnego w zakresie cen transferowych mamy do czynienia w przypadku wystąpienia jednej z poniższych przesłanek:
- udział (bezpośredni lub pośredni) małżonka, osoby spokrewnionej lub spowinowaconej (do drugiego stopnia) w innym podmiocie wynosi co najmniej 25%;
- małżonek, osoba spokrewniona lub spowinowacona (do drugiego stopnia) pełni w innym podmiocie funkcje zarządzające lub kontrolne albo nadzorcze albo łączy wspomniane funkcje w tych podmiotach.
Kluczowe dla ustalenia kręgu podmiotów powiązanych jest zatem wyjaśnienie, kogo należy zaliczyć do osób spokrewnionych i spowinowaconych do drugiego stopnia. Ustala się to, biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 617 § 1 krewnymi w linii prostej są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo.
Z pokrewieństwem pierwszego stopnia w linii prostej mamy zatem do czynienia w przypadku ojca i syna, z kolei dziadek i wnuk to już pokrewieństwo drugiego stopnia, ale nadal w linii prostej. Z kolei pokrewieństwo drugiego stopnia w linii bocznej dotyczy rodzeństwa.
Powinowactwo natomiast wynika z małżeństwa i jest to relacja jaka łączy małżonka z rodziną drugiego małżonka. Linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa. W grupie osób spowinowaconych będą zatem np. teściowie czy zięć. Co szczególnie istotne w przypadku powinowactwa, zgodnie z art. 618 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powinowactwo trwa pomimo ustania małżeństwa. Zatem ewentualne powiązania na gruncie cen transferowych będą dotyczyć także rodziny byłego małżonka.
