Podstawowym czynnikiem decydującym o konieczności sporządzenia dokumentacji podatkowej jest zaistnienie pomiędzy stronami transakcji powiązania zdefiniowanego na gruncie ustaw dochodowych. Tylko bowiem zdarzenia występujące pomiędzy podmiotami powiązanymi rodzą konsekwencje na gruncie przepisów o cenach transferowych.
Ustawy o podatkach dochodowych wskazują na kilka rodzajów powiązań. Jednym z tych rodzajów są powiązania rodzinne. Przedsiębiorcy często uważają, iż pojęcie to dotyczy tylko najbliższej rodziny. W praktyce może się jednak okazać, że krąg podmiotów powiązanych jest szerszy.
Jakie zatem osoby można uznać za podmioty „powiązane rodzinnie”?
Zgodnie z art. 11a ust. 1 i 2 ustawy o CIT, przepisy o cenach transferowych, zakładające konieczność zachowania rynkowego poziomu transakcji, stosuje się do powiązań o charakterze rodzinnym lub wynikających ze stosunku pracy albo majątkowych pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające lub kontrolne
albo nadzorcze oraz jeżeli którakolwiek osoba łączy funkcje zarządzające lub kontrolne
albo nadzorcze w tych podmiotach. Przez pojęcie wywierania znaczącego wpływu w zakresie powiązań rodzinnych rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo
do drugiego stopnia (art. 11a ust. 2 pkt 3 ustawy o CIT). Na podstawie powyższego uznać należy, że z powiązaniami rodzinnymi skutkującymi powstaniem obowiązku dokumentacyjnego w zakresie cen transferowych mamy do czynienia w przypadku wystąpienia jednej z poniższych przesłanek:
- udział (bezpośredni lub pośredni) małżonka, osoby spokrewnionej lub spowinowaconej (do drugiego stopnia) w innym podmiocie wynosi co najmniej 25% w zakresie:
- udziałów w kapitale lub
- praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających lub
- udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych;
- małżonek, osoba spokrewniona lub spowinowacona posiada faktyczną zdolność do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną
lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.
Kluczowe dla ustalenia kręgu podmiotów powiązanych jest zatem wyjaśnienie, kogo należy zaliczyć do osób spokrewnionych i spowinowaconych do drugiego stopnia. Ustala się to, biorąc pod uwagę przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z art. 617 § 1 krewnymi w linii prostej
są osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są osoby, które pochodzą od wspólnego przodka, a nie są krewnymi w linii prostej. Stopień pokrewieństwa określa się według liczby urodzeń, wskutek których powstało pokrewieństwo.
Z pokrewieństwem pierwszego stopnia w linii prostej mamy zatem do czynienia w przypadku ojca i syna, z kolei dziadek i wnuk to już pokrewieństwo drugiego stopnia, ale nadal w linii prostej. Z kolei pokrewieństwo drugiego stopnia w linii bocznej dotyczy rodzeństwa.
Powinowactwo natomiast wynika z małżeństwa i jest to relacja jaka łączy małżonka z rodziną drugiego małżonka. Linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopnia pokrewieństwa. W grupie osób spowinowaconych będą zatem np. teściowie czy zięć. Co szczególnie istotne w przypadku powinowactwa, zgodnie z art. 61 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powinowactwo trwa pomimo ustania małżeństwa. Zatem ewentualne powiązania na gruncie cen transferowych będą dotyczyć także rodziny byłego małżonka.
